Dünya genelinde ihracat ve ithalat işlemleri gerçekleştirilirken farklı taşımacılık şekilleri kullanılmaktadır. Dünya ticaretinde avantajları bakımından en fazla tercih edilen taşıma şekli ise deniz yolu olarak bilinmektedir. Çünkü taşıma şekilleri açısından birim başına maliyet söz konusu olduğunda en uygun taşıma şekli deniz yoludur. Deniz ticareti avantajları yanı sıra bir takım riskler de içermektedir ama bu risklerin de çözümleri bulunur. Firma ve ürün sahipleri bu riskleri göz önüne alarak yükleri ve gemileri sigortalayarak bu riskleri en aza indirmeyi planlarlar. Deniz ticaretinde yapılan sigortalar arasında en önemlisi avarya olarak bilinmektedir. Peki avarya nedir? Avaryanın çeşitleri arasında neler yer almaktadır?
Avarya Nedir?
Deniz ticaretinde gemi ve yüke gelen zarar ve bu zarar karşılığında gemiye ve yük sahiplerine veya onları temsil eden sigortacılarına düşen paya avarya denmektedir. Olumsuz hava koşulları sebebiyle meydana gelecek hasarlar deniz ticaretinde avarya kapsamındadır. Hava koşullarının yanı sıra deniz ticaretin yoğunluğu sebebiyle gemiler arasında olan kazalar da avaryanın kapsamındadır. Bu kazalara ek olarak gemiye yükleri yüklerken ve boşaltırken oluşabilecek zararlarda aynı kapsamda gözetilmektedir. Peki avaryanın çeşitleri nelerdir? Çeşit bakımından hususi ve müşterek olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.
Müşterek Avarya
Gemilerin taşıdığı yükler yeri geldiğinde gemiler için ayrı bir risk unsuru oluşturabilmektedir. Geminin fırtına ve bunun gibi acil durumlarda daha iyi hareket edebilmek adına bazı yüklerini atması gerekmektedir. Gemiden istemli olarak atılacak yükler gemiyi muhtemel bir tehlikeden kurtarmaktadır. Gemi ve yük sahipleri gemide bulunan yüklerin toplam kıymeti içindeki paylarına göre sorumludurlar. Gemiden acil bir sebepten ötürü yük atılması ve atılan yükten dolayı oluşan zarara müşterek avarya denmektedir. Müşterek avaryanın sayesinde tehlike karşısında gemi ve yük sahipleri zararın paylaşılacağını bilirler. Bu durumda daha rahat hareket etmelerini sağlar.
1890 yılında ortaya ilk atılan bu kural şirketler tarafından ancak 20. yüzyılın ortalarında kabul edilmiştir. Bu kurala göre müşterek avaryanın 3 temel unsuru bulunmaktadır;
- Gemiyi ve denizcileri etkileyen ortak bir tehdit bulunmalıdır. Tehdit oldukça yakın ve gözle görülürdür ve bu tehditten kurtulmanın tek yolu yükün bir kısmını atmak olmalıdır.
- Tüm yükü etkileyen tehdit, istemli olarak yükün bir kısmının atılmasıyla sınırlandırılmış olmalıdır.
- Bu girişim başarıyla sonuçlanmalıdır.
Hususi Avarya
Müşterek avaryanın söz konusu olmadığı durumlarda meydana gelecek zararlar hususi avarya kapsamındadır. Bu gibi durumlarda zarar mal sahibinden temin edilmektedir. Sigorta hasar incelemelerinde zararın hususi mi yoksa müşterek mi olduğu üzerinde durulmaktadır.
