Son günlerde, “kriz kapıda”, “ekonomik kriz geliyor” gibi onlarca söz duyuyoruz. Peki nedir ekonomik kriz? Ekonomik krize sebep olan şeyler nelerdir? Ekonomik kriz ve krizle özdeşleşmiş kavramların tanımı bu yazımızda açıklamaya çalıştık.
Ülke içindeki üretimin, yatırımın ve kişi başına düşen milli gelirin azalması, mal, hizmet ve döviz fiyatlarındaki önlenemez dalgalanmalar ekonomik krize yol açar. Ekonomik durgunlukların yaşandığı ülkelerde, içinde bulunulan durgunluk hali ekonomik kriz olarak tanımlanır. Ekonomik kriz, birden bire ortaya çıkan negatif yönlü gelişme, durgunluk ve bunalım durumudur. Krizler; ekonomide aniden ve beklenmedik bir şekilde ortaya çıkmakta olan olayların makro açıdan ülke ekonomisini, mikro açıdan ise firmaları ciddi bir anlamda zor duruma düşürecek sonuçlar ortaya çıkarması anlamına gelmektedir. Ekonomik krizin meydana geldiğinin önemli göstergesi ardarda gelen iflaslardır. Peki böylesine önemli bir olayla niçin karşılaşırız? Devletler bunların önüne neden geçemez?
Bir ülke veya bir bölge içinde doğan sebeplerden dolayı yaşanan krizler, sadece bölgesel olarak kalmayacaktır. Bunun sebebi dünyadaki bütün ülke ekonomilerinin hemen hemen birbirlerine entegre olmasıdır. Ülkelerin ekonomilerinin birbirlerine entegre olmasının sebebi ise birbirlerine olan karşılıklı bağımlılıklarıdır.
Enflasyon; genel fiyat düzeyinin devamlı artması ve para değerinin düşmesidir. Toplam mal ve hizmet arzının toplam talebi karşılayamaması, enflasyonun en önemli özelliğidir.
Stagflasyon; ekonomide durgunlukla enflasyonun bir arada yaşanması durumu.
Hiperenflasyon; paranın piyasada aşırı ölçüde bollaşmasının doğurduğu ekonomik durum, aşırı paraşişkinliği, yüksek enflasyon.
Kriz Sebepleri
Ekonomik krizin yaşanması için onlarca sebep bulunur. Tarihte yaşanan her krizin oluşum nedenleri farklıdır ama genel olarak sayabileceğimiz nedenler de vardır. Bu nedenlerin en önemlisi ülkenin para biriminin değer kaybetmesidir. Para birimi değer kaybettikçe döviz kuru fiyatları yükselecek, döviz kuruna bağlı üretim sektörleri, sekteye uğrayacaktır. Yeterli üretimin sağlanamaması durumunda arz- talep dengesizliği meydana gelecektir. Bu dengesizlik, ülke içindeki fiyatlar dengesini de sarsacak olduğundan yüksek enflasyon kaçınılmaz olacaktır. Enflasyonel etkilerden sonra düşen alım gücü piyasayı da durduracak, şirketler iflas edecek ya da iflasın eşiğine geleceklerdir. Ayrıca artan işsizlik oranı ve devletin müdahalelerde geç ve yetersiz kalması ekonomik krizi getirecektir.
Devletlerin bu krizlerin önüne geçememesinin en önemli nedeni finansal sistemlerinin yetersiz olmasıdır. Düzensiz kamu borçlanmalarının denetlenememesi, özel sektörlerin yanlış borçlanma ve yatırım politikası da diğer sebeptir. Ayrıca eğer spekülatif bir ortam varsa, devletin yapacağı yaptırımların önleyici gücü olmalıdır. Kurumlar arası kopukluk yaşamak, piyasaları iyi yorumlayamamak ve günü kurtaracak hamleler yapmak, ekonomik krizi önlemek adına etkili olmayacaktır. Finansal krizin var olması için bütün sebeplerin bulunduğu bir ortamda, bu şekilde yapılan yaptırımlar çok önleyici olamamaktadır.
TÜRKİYE’DE YAŞANMIŞ EKONOMİK KRİZLER