Fikri ve Sınai Mülkiyet Hakkı Nedir?

Büşra Ark

2 sene önce

Ulaştığımız refah düzeyi, bilim, sanat ve teknoloji gibi alanlarda hızlı gelişmeler yaratıcı insan eylemlerinin sonuçlarıdır. Bu eylemlerin korunması herkesin yararınadır. Hukukta gayri maddi mal olarak bilinen bu mülkiyet çeşidi iki ana başlıkta ele alınmaktadır. Bunlar sınai mülkiyet hakkı ve fikri mülkiyet hakkıdır.

Fikri Mülkiyet Hakkı

Fikri haklar bireylerin bilgi birikimleri ve emekleri ile ortaya koyduğu fikir bağlamındaki ürünler üzerinde sahip oldukları hukuki haklara denir. Fikri mülkiyet, kişiye veya kuruluşa ait olan fikir ürünüdür de diyebiliriz; söz konusu kişi ya da kuruluş, sonradan, bunu serbestçe paylaşmayı veya kullanımını belirli biçimlerde kontrol etmeyi tercih edebilir.

Fikri haklara sahip olmak istiyorsak bazı şartlara uymamız gerekir. Bu şartlardan bahsedecek olursak; ortaya çıkan ürün kesinlikle fikri bir çabanın ürünü olmalıdır, sahibinin niteliklerini taşımalıdır. Ayrıca fikri ürünün ham olmaması gereklidir. Fikrin şekillenmiş ve son halini almış olması gerekmektedir. Fikri haklara sahip olabilmek için ürünün taşıması gereken niteliklerden bir diğeri de kanun içerisinde geçen eser türlerinden birine giriyor olması gerektiğidir. Fikri mülkiyet haklarının kapsadığı bazı haklar şunlardır;

Telif hakları
Patentler
Faydalı modeller
Tasarımlar
Markalar
Coğrafi işaretler
Yeni bitki çeşitleri
Entegre devre topografyaları
Biyoteknoloji
Gen teknolojisi
Bilgisayar programları
Veri tabanları
Ticari sırlar
Fikri mülkiyet hakları telif hakları ve sınai mülkiyet hakları olmak üzere ikiye yarılır.

Sınai Mülkiyet Hakkı

Sınai Mülkiyet ise genel tanımı ile sanayide ve tarımdaki buluşların, yeniliklerin, yeni tasarımların ve özgün çalışmaların ilk uygulayıcıları adına; ticaret alanında üretilen ve satılan malların üzerlerindeki üretici veya satıcısının ayırt edilmesini sağlayacak işaretlerin sahipleri adına tescil edilmesini sağlamaktadır. Böylece ilk uygulayıcıların ürünü üretme ve satma hakkına belirli bir süre sahip olmalarını sağlar. Sınai Mülkiyet hakkı patent, faydalı modeller, marka ve tasarımları kapsamaktadır. Sahibinin ticari haklarını koruyan haklardır.

Sınai haklar; tarım ve sanayi sektöründe söz konusudur. Buluş, yenilik, özgün çalışma ve ilk olarak karşılaşılan tasarımların kuruma ya da kişiye sağladığı koruma haklarıdır. Bu hakların adil ve sürdürebilir olması kişiler ve ülke ekonomisi için de oldukça önemlidir. Çünkü haklarının korunabilmesi ülkenin istihdamı ve gelişmişliği ile bağlantılıdır. Bunların dışına çıkan şirket şahıs vb. kurum ve kuruluşlar sınai mülkiyet kanununa muhalefetten işlem görmektedirler.

Sınai mülkiyet hakkı aslında bir buluş üzerine kurulmuştur denilebilir. Buluşun devlet tarafından belgelenerek koruma altına alınmasıyla mülkiyet hakları ortaya çıkıyor. Örnek verecek olursak üretimini yaptığınız ve piyasaya sürmek üzere hazırladığınız bir ürünün bize ait olduğunu sınai mülkiyet kavramı sayesinde resmi olarak kanıtlayabiliyor ve ürün üzerinde haklara sahip olabiliyoruz. Ayrıca çalınmasına karşın kendimizi güvence altına alabiliyoruz. Sınai hakları tescil ettirebileceğiniz bir kurum kurulmuş ve bu görevi yerine getiren Türk Patent Enstitüsü ‘dür.

Sınai haklar şunlardır;