Site icon Dünyada Ticaret

İpek Yolunda Mücadele Eden Devletler

ipek yolunda mücadele eden devletler

İpek yolu tarihte bilinen en önemli ticaret yollarından biridir ve hatta en önemlisidir. İpek yolunun bu kadar önemli yapan durum ise üzerinde taşınan malların ve kültürlerin çeşitliliğidir. Toplumlar bu zenginlik içeren ipek yoluna hakim olabilmek için yüzyıllar boyu savaşmışlardır. Peki ipek yolu üzerinde ve ipek yolu için savaşan devletler, topluluklar hangileridir? İpek yolunda mücadele eden devletler dendiği zaman bu liste oldukça uzun olur. Biz ise bu yazımızda ipek  yolu için verilen önemli mücadeleleri ele alacağız.

İpek yolu dendiği zaman Çin’den Avrupa’ya uzanan tek yol akıllara gelse de aslında iki adet yol olduğundan söz edilebilir. Yollardan biri Doğu Akdeniz’i Orta Asya’ya bağlarken, diğeri ise Orta Asya’yı Çin’e bağlamaktaydı. Bu yol ayrıca sadece kara üzerinden ilerleyen bir yol da olmamaktaydı. Güzergah içerisinde deniz yolu kullanılan rotalarda bulunmaktaydı. Kimi zaman Akdeniz üzerinde sefer yapan gemilerin, kimi zaman Pasifik üzerinden Japonya’ya da mal taşıdığı bilinmektedir. Bu çeşitli rotalar ve taşıma şekilleri düşünüldüğünde ipek yolu sadece bir ticaret yolu değildir. İpek yolu çoğu tarihçi tarafından ticaret ve kültür ağı olarak da adlandırılmaktadır.

İpek Yolunda Mücadele ve Türk Hakimiyeti

Bu gelişmiş ticaret ve kültür ağı dönemin güçlü devletlerinin epeyce ilgisini çekmekteydi. Bu ilginin sebebi ise ipek yolunun sağlamış olduğu ekonomik faydalardı. İpek yolunun ilk hakimiyeti M.Ö ikinci yüzyıl tarihlerinde Hun Türklerinin elinde bulunmaktaydı. Bu kontrole son vermek isteyen Çin Hükümdarı Vu di, bu isteğine M.Ö 140 yıllarında adamlarının sunduğu detaylı raporlar sayesinde Hunların Gobi Çölü taraflarına çekilmesini sağlayarak kontrolün yeniden Çinlilerde olmasını sağlamıştı.

Bir kaç yüzyıl Çin’in hakimiyetinde geçtikten sonra ipek yoluna ve Çin’in bazı bölgelerine Tabgaç Türkleri hakim olmuştu. Tabgaçlar asimile olduktan sonra ise hakimiyet yeniden Çinlilere geçmiştir. Göktürkler M.S 500 yıllarında bölgeye hakimiyet kurarak ipek yolunda hakimiyeti ele geçirmişlerdir. Bu hakimiyet ile de kendilerine “İpek İmparatorluğu” denmeye başlanmıştır.

Göktürklerin hakim olduğu ipek ticareti için en önemli talep batıda Roma İmparatorluğundan gelmekteydi. Roma ile İran’da kurulan Part ve Sasani devletleri arasında mücadeleler sürekli bir biçimde devam etmekteydi. Part ve Sasani devletleri Roma’yı ekonomik anlamda zayıflığa uğratabilmek için de bu ticaret ağına hükmetmek istemekteydi. Bu sebep ile Göktürkler ipek yolu için Roma ile ittifak yapıp İran devletleriyle savaşmaktaydı. İran devletlerine karşı galip gelen Göktürkler de batıya Roma’ya giden yolu canlandırmak istemişlerdir.

İpek Yolunun Yeni Hakimi Moğollar

Göktürk Devleti yıkıldıktan sonraları ipek yolu ticaretinin yapıldığı bölge Hazarların hakimiyetine geçmiştir. Rusların saldırılarına karşı zayıflayan Hazarlar da bölgede kalıcı hakimiyet kuramamışlardır. Hazarlardan sonra bir müddet Uygurlar at ve ipek takaslayarak bölgede aktif olsalar da asıl hakimiyet Uygurlardan sonra Moğolların eline geçmişti. Cengiz Han’ın ölümünden bölünen Moğollar arasında Karadeniz ve Rusya coğrafyasının hakimi İlhanlılar ve Altın Orda devleti arasında bölge hakimiyeti için mücadeleler başlar.

Moğollar dağıtıldıktan sonra kurulan Çağatay hanlığının da dağılmasından sonra kurulan Timur devletinin amacı da Azerbaycan toprakları üzerinde üretilen ipeğe ait ticarete hakim olmaktır. Emir Timur bu amaç ile Azerbaycan topraklarını hedeflemiştir. Osmanlı devleti döneminde ise Bursa ipek üretiminin önemli bir kentidir. Yıldırım Beyazıt ise Bursa’ya gelen ipeğin gelmiş olduğu ticaret yollarına hükmetmek ister. Osmanlı devletinin de ipek yolu hakimiyeti için ilk mücadeleleri bu dönemde başlar. Yıldırım Beyazıt’ın Timur ile mücadelesinin de sebeplerinden biri budur.

İpek Yolunda Yeni Güç Osmanlı Devleti

İpek yolunda mücadele eden devletler dendiğinde Osmanlı düşünülmeden olamaz. 2. Kurucu Çelebi Mehmet Amasya Emiri olması vesilesiyle Osmanlı ipek yolunun önemini hep hissetmiştir. Şöyle ki Amasya ipeğin İstanbul ve Bursa’ya gelirken uğradığı ilk duraktır. Fatih Sultan Mehmet ile Osmanlı ipek yoluna doğru genişleyerek ipek yolunda önemli söz sahibi haline gelmiştir. Karadeniz ticaret yolu artık Osmanlı hakimiyetindedir. Ardından Akdeniz’in önemli limanlarından olan Alanya limanı da Osmanlı hakimiyetine girer. Akkoyunlu sultanı Uzun Hasan’ın ipek gümrük kapısı olan Tokat’ı tahribatı sonrası gerçekleşen Otlukbeli savaşı sonrası ipek yolunda Osmanlı hakimiyeti perçinlenmiş olur.

Yine ticaret ağı için Osmanlının yapmış olduğu Kırım seferleri ve Kırım zaferleri hakimiyeti perçinleyen başka unsurlar olmuştur. Osmanlı bu dönemlerde Azerbaycan toprakları için İran ile savaşlar yapar. Savaşların amacı ise Azerbaycan’da ipek yoluna hakim olmaktır. Nitekim gerçekleşen savaşlar sonrasında Osmanlı ipek yoluna uzun bir dönem hakim oldu. Osmanlının mutlak hakimiyetinden dolayı devletler tarafından yeni ticaret rotaları aranmaya başlanmıştır.

Osmanlının hakimiyeti ve artan vergilerden dolayı arayışa giren devletler Amerika’nın da keşfine sebep olmuşlardır. Amerika’nın keşfi ve Amerika’nın keşfinde Türk etkisi için bu yazımızı inceleyebilirsiniz. AMERİKA’NIN TİCARETİNDE TÜRKLER VE TİCARETİN ÖNEMİ

İpek yolu tarihi ve güzergahı için ise bu yazımızı inceleyebilirsiniz. İPEK YOLU TARİHİ VE GÜZERGAHI 

 

Kaynak

youtube/HANEDANLAR TARİHİ

Sabah

Exit mobile version