İnsanlık tarihi insanların kendini geliştirmesi, yeniliklere karşı verdiği tepkiler ve yeniye ulaşabilme istekleri yüzünden çok kabarıktır. İnsanları diğer canlılardan ayıran en büyük özellik düşünebilmeleri, öğrenebilmeleri ve bilgileriyle, öğrendikleriyle hayatlarına yön verebilmeleridir. İnsanlık geliştikçe, kaynakları tüketme hızı artmış ve yeni kaynaklar aramak zorunda kalmışlardır. İhtiyaçlarının artmasıyla beraber geliştirdikleri teknolojiler yetersiz kalmış ve daha iyisini yapabilmek adına devrimler gerçekleştirmişlerdir. Sanayi devrimi bunlardan biridir. Tüketimin hızına yetişebilmek için üretim hızını arttırmak zorunda kalmaları sanayi devriminin gerçekleşmesine sebebi olmuştur. Peki tarih boyunca kaç sanayi devrimi gerçekleşmiştir? Bunları birbirlerinden ayıran özellikler nelerdir? Sanayide devrime yol açacak yenilikler neler olmuştur? Gerçekleşen her devrim insan hayatını nasıl etkilemiştir? Bu soruları yazımızda cevaplamaya çalıştık.
I. Sanayi Devrimi – Buharlı Makineler
1763 yılında İskoçyalı mucit ve mühendis olan James Watt’ın buharlı makineyi bulmasıyla sanayi devriminin başladığı kabul edilebilir. Ancak buhar gücünü buluşlarda kullanmak 1763 yılından öncesine dayanır. 1679 yılında Denis Papin eti güzel pişirmek amacıyla düdüklü tencereyi icat etmiştir. 1698 yılında maden ocağında biriken suyu dışarı atmak amacıyla yapılan ve ilk ticari olarak satılan makineyi ise Thomas Savery yapmıştır. 1712 yılında ise Thomas Newcomen pistonlu yeni bir buhar makinesi üretmiştir. İşte James Watt’ın sanayi devrimine öncülük ettiği söylenen makinesi ise Newcomen’in makinesinin geliştirilmiş halidir. 1781 yılında icat ettiği makineye çeşitli eklentiler de ekleyerek iyice geliştiren James Watt, sanayi devriminin gerçekleşmesini sağlıyan mekanik üretim tesislerinin kurulmasında büyük rol oynamıştır.
Hızla artan nüfus ve kırsal alanlardan kentlere artarak gelen insanlar tüketimi arttırmış ve insanlar daha fazla üretmeye itilmiştir. O dönemlerde gerçekleşen Fransız İhtilali gibi siyasal gelişmeler topluma sanayiye uygun hala getirmiştir. Buharlı makineler kullanılarak üretim tesislerin geliştirilmesi de sanayi devriminin gerçekleşmesini sağlamıştır.
II. Elektrikli Bantlar
I. Sanayi devriminin ardından gelişen teknoloji ve artan insan bilgisi dünya sanayisini yeni bir devrime itmiştir. Kıtalar arası telgraf ile haberleşme, içten yanmalı motorlar ve radyo gibi icatların bulunmasıyla üretimin artması sağlanmış ve bu gelişmelerin yaşandığı döneme II. Sanayi Devrimi denmiştir. Bu dönemde görülen en önemli özellik, elektrik enerjisine dayanan seri üretim bantlarının üretim hattında kullanılması olmuştur. Bilimsel yönetim teorisi olarak bilinen Taylorizmin de bu süreçte etkisi olmuştur.
III. Otomasyon
İçinde bulunduğumuz sanayi dönemi diyebiliriz. 70’li yılların başında bilgi teknolojilerinin gelişmesiyle başlıyan süreç devamında fiber optik, lazer, mikroelektronik ve bilgisayar gibi teknolojilerle devam etmiştir. Bu gelişmelerle birlikte ortaya çıkan programlanabilir makineler sayesinde otomasyon sağlanmış, programlanabilir makineler üretim hattında kullanılmaya başlamıştır. İletişim ve ulaşım sektöründeki gelişmelerde ticaret ve sanayiye büyük ölçüde mesafe kat ettirmiştir. Ancak günümüzde sanayilerde kullanılan enerjinin boyutu çok büyük miktarda olmaktadır. Yenilenemez kaynakların tükeniyor olması ve artan üretimle beraber harcanan enerjinin de artmasından dolayı yani bir sanayi devrimi yaklaşıyor diyebiliriz.
IV. Sanayi Devrimi – Siber Sistemler
Henüz gerçekleşmeyen sanayi devrimidir. Endüstri 4.0 olarak bilinir. Endüstri 4.0’a dair bilgileri bu yazımızda bulabilirsiniz. —-> Endüstri 4.0 Nedir?