Türkiyede eğitim konusu herkesin bildiği gibi kanayan bir yaradır ve sistemde bu kadar çok değişiklik yapılmasına rağmen hala net bir çözüm bulunamamıştır. Onlarca çözüm önerisi ve sistem değişikliğine rağmen her geçen gün kötüye gitmektedir. Bu konu her zaman tartışılsa da hep aynı sistem farklı bir biçimde önümüze konularak tabiri caizse “kandırılarak” avutulmuşuzdur. Aslında eğitim sisteminin bu kadar kötü olması sadece son yılların sorunu değil, yaklaşık 60 yıldır mevcut olan büyük bir sorunudur. Bunun arkasında görünen en büyük sebeplerden biri de ABD ile yaptığımız Fulbright anlaşmasıdır.
Fulbright anlaşması sonucunda o zamana kadar gerçek manada dünyanın sayılı eğitim sistemlerinden biri olan eğitim sistemimiz darma duman olmuş, ABD otoritesine teslim edilmiştir. Oktay Sinanoğlu bu anlaşma hakkında “ Eğitim ABD’ye teslim edilmiştir, o zamandan beri eğitim sisteminde sürekli değişikler olur. Eğitim her geçen gün baş aşağı gider, 60 yıldır aynı plan devam ediyor” demiştir.
Peki nedir bu Fulbright? Fulbright, 1946’da James William Fulbright’ın önerisiyle kurulan, finansının 2.Dünya savaşında artakalan araç ve gereçlerin satılarak sağlandığı, (bu anlaşmalardan biri ülkemizle yapılmıştır 1 ——2) yabancı devletler ve ABD arasında kültürel bir ilişki kurulabilmesi için, öğrenci, öğretmen, bilim adamlarının değişimini amaçlayan bir programdır. «3 ——-4»
Fulbright anlaşması, Rusların, Türkiyeden Kars, Ardahan, boğazlarda üs ve egemenlik paylaşımı talebi üzerine «5» İsmet İnönü’nün Ruslara gücünün yetmeyeceğini düşünerek ABD’den yardım istemesi sonucunda ABD’nin yardım etmek için Türklerden istediği tavizlerin sonucu olarak imzalanan anlaşmalardan sadece biridir.
Dünyada FulBright Vakfının bulunduğu ülkeler «6»
15 Mart 1950 tarihinde mecliste onaylandıktan sonra 17 Mart 1950 tarihinde resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Fulbright anlaşmasının bazı maddelerine göz atalım «7»;
Madde 5
Komisyon, dördü T.C vatandaşı ve dördü ABD vatandaşı olmak üzere sekiz üyeden kurulu olacaktır. Bunlara ek olarak Türkiye’deki ABD diplomatik heyetin başı, (Amerikan büyükelçisi) komisyonun fahri başkanı olacaktır. komisyonda oyların eşit oluşması durumunda kesin oyu misyon şefi (Amerikan büyük elçisi verecektir)
Madde 10
ABD Dışişleri Bakanı tensip ettiği takdirde komis-yonun bu husustaki kararlarını gözden geçirebilir.
Anlaşmada komisyonun ABD’li üyelerinin kendi dış işlerine bağlı olduğu yazarken Türk yetkililerinin bağlı olduğu ve denetlenmesiyle ilgili hiçbir madde yer almamaktadır. Komisyonda ABD aleyhine bir sonuç çıktığı takdirde ABD dışişleri buna müdahale edebilir ama Türkiye aleyhine bir sonuç çıkarsa Türk yetkililerin buna itiraz yetkisi bile yoktur.
Haydar Tunçkanat “İkili Anlaşmaların İçyüzü” kitabında Fulbright anlaşmasını şöyle yorumlamıştır; Anlaşmadaki bütün hükümler, kurulacak olan Amerikan Eğitim Komisyonu’nun Türkiye’de Türk parası ile Türk hükümeti’nin himayesinde, her türlü Türk denetiminin dışında, Türk eğitimi hakkında araştırma yapması, bilgi toplaması, gerekli Amerikan memurlarının uzman ve araştırmacı olarak okul, üniversite ve bakanlıklara yerleştirmesi ve benzeri faaliyetlerini kolaylaştırmak amacını sağlamak için getirilmiştir. Amerika’nın Türkiye’de kendisine yardım edecek ve işbirliği yapacak, Amerika’da yetiştirilmeye uygun Türk öğrenci, öğretim üyesi ve araştırmacılara da ihtiyacı vardır.
Amerikalılar tarafından tespit edilen niteliklere uygun olanlar arasından seçilecek bu kimseler, eğitim araştırma veya görgü ve bilgilerini artırmak üzere gönderilirler. Bunlardan Amerika için Amerika’da yararlı olacaklar dolgun ücret ve görev teklifleriyle orada bırakılmakta, bir kısmı da süreleri sonunda Türkiye’ye dönmektedirler. Dönenler de iki gruba ayrılmaktadır; birinci grup Amerikan hayranı ve onların her şeyini benimseyip Amerikalılaşanlar, ikinci grup da bunların dışında kalanlar.Birinci gruba dahil olanlardan en kabiliyetlilerinin gerektiğinde kullanılmak ve işbirliği yapmak üzere devletin, hükümetin en önemli yerlerinde görev almaları veya tayinleri sağlanır. Bunlardan bir kısmı da Türkiye’deki Amerikan yardım kurulları, Amerikan şirketleri ve diğer örgütlerinde görevlendirilir. Bu suretle Amerikalıların Türkiye’deki işbirlikçileri de zaman içinde çoğalarak örgütlenir.
Şu anki eğitim bakanımız Ziya Selçuk’a Fulbright anlaşması hakkında sorulan soruya Selçuk, Fulbright’ın bir ülke efsanesi olduğunu belirtmiş, devamında ise “Elbette birtakım dışsal faktörler bazı şeyleri yapmamızı isteyecektir. Ben onların kendi vazifelerini yaptıklarını düşünüyorum. Bizim de vazifemiz var. Bizim millete borcumuz var. İnanın bizim yüz sayfalık defterimiz varsa kıyısında bile böyle bir şey yok” demiştir. «8»
Fulbright Anlaşması Gereği Komisyonda Bulunan Türk Yönetim Kurulu Üyeleri «9»
Fatma Aslı BAŞGÖZ: Indiana Üniversitesi Ekonomi ve Siyaset Bilimi Bölümü’nden mezun olan Aslı Başgöz, hukuk derecesini Michigan Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden aldı. Kendisi aynı zamanda New York barosu ve Anadolu Grubu yönetim kurulu üyesi. «10»
Ayşegül Gökçen Karaarslan: Kültürel Diplomasi Genel Müdür Yardımcılığı Genel Müdür Yardımcısı Vekili, Dışişleri Bakanlığı, Ankara
Doç. Dr. Mehmet Akif Kireççi: Doktora derecesini ABD’de Pensilvanya Üniversitesi Yakın Doğu Çalışmaları Bölümü’nden almıştır. Aynı üniversitede dersler vermiş olan Kireçci, Stevens Teknoloji Enstitüsü’nde de öğretim üyesi olarak çalışmıştır. Halen Bilkent Üniversitesi İktisadi, İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi’nde öğretim üyesi olarak görev yapıyor. «11»
Prof. Dr. Muhsin Kar: İngiltere’de Leicester Üniversitesinde İktisadi Kalkınma alanında yüksek lisans ve Loughborough Üniversitesinde doktora öğrenimimi tamamlayan Muhsin Kar, YÖK tarafından sağlanan kısa süreli finansal desteği ile ABD’de Güney Kaliforniya Üniversitesinde Misafir Araştırmacı oldu. «12»
Funda Kocabıyık, Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Birimi Genel Müdürü, Milli Eğitim Bakanlığı, Ankara
Sonuç
Fulbright anlaşmasının en temel amacı Türk eğitim sistemini değiştirmek değil, geleceği parlak, kendi çıkarlarını benimseyeceğini düşündükleri gençleri ABD’de eğitmek ve onlara Amerikan zihniyetini yerleştirmektir. ABD’de eğitilen kişilerin bazıları ABD’de kalıp, Amerikan çıkarları uğruna mücadele verirken, Türkiyeye dönen ve Amerikan zihniyetini benimsemiş gençler ise garip bir şekilde devletin ve hükümetin en kritik noktalarına yerleştiriliyor. Eğitim konusundaki değişiklik direk Fulbright tarafından değil, Fulbright ve Educational and Cultural Affairs (ECA) burslarıyla yetişip, bu zihniyeti benimseyen kişiler tarafından yapılıyor. Şuanki komisyonda Türk sayısının 4 değil de 5 kişi olmasının sebebini de buradan anlayabiliriz
Kaynaklar;
FulBright Anlaşması – https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc032/kanuntbmmc032/kanuntbmmc03205596.pdf
İmzalanan anlaşmalar
1- https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc029/kanuntbmmc029/kanuntbmmc02905002.pdf
2 – https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc029/kanuntbmmc029/kanuntbmmc02905002.pdf
James William FulBright
3 – https://www.cies.org/about-us/about-senator-j-william-fulbright
4 – http://www.filozof.net/Turkce/tarihi-sahsiyetler-kisilikler/20643-james-william-fulbright-kimdir-hayati-eserleri-hakkinda-kisa-bilgi.html
5-Murat Yetkin- Meraklısı İçin Entrikalar Kitabı s.77
6- Harita – https://www.cies.org/
7-Fulbright Maddeleri – https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc032/kanuntbmmc032/kanuntbmmc03205596.pdf
8-Ziya Selçuk Konuşması – https://www.youtube.com/watch?v=5ViuncFUnYs
9-Komisyon Üyeleri – http://fulbright.org.tr/posts/18/T%C3%BCrkiye-Fulbright-E%C4%9Fitim-Komisyonu-Y%C3%B6netim-Kurulu