Gündelik hayatta sürekli kullandığımız yiyecek, giyecek, ayakkabı ve teknoloji ürünlerinin nasıl üretildiğinden, hangi şartlarda ve kimler tarafından üretildiğinden haberimiz var mı? Dünyaca ünlü markaların üretimlerini gerçekleştirdiği şartları bilseydik yinede o ürünleri almaya devam eder miydik? Kapitalizmin ve şirketokrasinin desteğiyle insanlığın karanlık yüzünü ortaya çıkarana sweatshop nedir?
Olağanüstü kötü çalışma koşulları bulunduran, çalışma saatleri günde 18 saate varan, çoğunluğu çocuk ve kadın işçi olmak üzere milyonlarca işçiyi yaşam standartlarının çok altındaki ücretlere çalışmak zorunda bırakan işletmelere sweatshop denir. Sweatshoplarda çalışan işçilerin sigortalarının olup olmaması hiç bir şekilde düşünülmezken, çalıştıkları şartların sağlıklarını ne şekilde etkilediği de göz ardı edilmektedir. Bu işletmelerin en önemli ortak özellikleri ise özellikle ingilizcesi multi-national corporations olarak bilinen çok uluslu şirketlerin taşeronluklarını yapmalarıdır. Başta ekonomisi gelişmemiş Doğu Asya ülkelerinde görülmektedir. Ekonomisi gelişmemiş ülkelerde bu tip işletmelerin çok olmasının sebebi ise ülkede var olan yaşam standartlarının oldukça düşük olması ve bu tip işletmelerin insanlara hayatta kalmak için bir şans olarak sunulmasıdır.
Sweatshop – Kültürel Etkileri
Peki bu sweatshopları sadece insan emeğinin ucuza sömürülmesi olarak mı görmeliyiz? Bu işletmelerin bulunduğu çevreye ve kültüre de kötü etkileri bulunmaktadır. Bu işletmelerde kullanılan cezalar o kültürlerde gelenekselleşmiştir. Örneğin: ünlü spor ayakkabı ve spor giyim devi Nike için çalışan sweatshoplarda ayakkabı dikiminde hata yapan işçiler ayakkabılarla dövülmektedir. Bu ceza şekline ise “nayklanmak” denmektedir. Bunun dışında firmanın üretimde kullandığı kimyasal maddelerin işçilere ve çevreye verdiği zararları açıklamaya gerek yoktur heralde. Sweatshopları etkin bir şekilde kullanan küresel şirketlerin başını Nike çekmektedir. Sivil toplum örgütlerinin hedefinde olan Nike uyarılara kulak asmamaktadır. Ortaya çıkan bazı sweatshop fotoğraflarından sonra azalan itibarını korumak amacıyla toplumsal etkinlikler düzenlemektedir. İnsanların ezilen ve emeği sömürülen işçileri önemsemediği, Nike’ın düzenlediği etkinliklerden sonra hisse değerlerinin ve satışlarının artmasıyla ortaya acı bir şekilde çıkmaktadır.
Sweatshopları kullanan, emek sömürüsüne devam eden ve sağlıksız iş koşulları altında insanların çalışmasına göz yuman tek şirket Nike değil. Nike’ın yanı sıra düşük maliyet ücretleri sebebiyle milyonlarca lira fazladan kar eden şirketler ise şunlar; Adidas, Reebok, GAP, Old Navy, Tommy Hilfigher, Polo/Ralph Lauren, Lotto, Levi’s Strauss ve Wal-Mart.
Kaynak: Küresel Markalar ve Çocuk İşçiliği – Selcen Elçi (Acedemia.edu) – Bir Ekonomik Tetikçinin İtirafları – John Perkins
